Làng dệt thổ cẩm ở Mai Châu, Hòa Bình.

1. Dệt thổ cẩm

Nguyên liệu chính để dệt thổ cẩm là sợi bông, tơ tằm và các màu nhuộm. Quy trình dệt thổ cẩm hoàn toàn thủ công, được thực hiện trên các khung cửi do người dân tự tạo. Nghề dệt thổ cẩm thường do người phụ nữ đảm nhiệm vì công viêc này đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay và lòng kiên nhẫn. Sản phẩm thổ cẩm rất đa dạng, phong phú như: áo, váy, khăn, ga, vỏ chăn, vỏ gối…Trước đây nghề dệt thổ cẩm đều có ở các dân tộc Hòa Bình. Hiện nay, tại một số xã của huyện Tân Lạc, Lạc Sơn, Mai Châu, nghề dệt thổ cẩm của các dân tộc Mường, Thái đang được khôi phục, bảo tồn và phát huy tạo ra những sản phẩm hàng lưu niệm từ thổ cẩm được du khách rất ưa thích.

2. Nghề rèn của người Mông

Nghề rèn chế tác nông cụ của người Mông rất được coi trọng, là một trong những yếu tố để duy trì cuộc sống du canh du cư trước đây của họ. Từ điều kiện cuộc sống thực tế, người Mông dần tạo cho mình một kỹ thuật rèn đúc nông cụ khá hoàn hảo và được bảo tồn trong cộng đồng người Mông như một bí quyết. Những vật dụng phục vụ sinh hoạt hàng ngày và những công cụ sản xuất đều do người Mông tự sản xuất. Những kỹ năng, kỹ xảo và bí quyết về nghề rèn đúc thủ công truyền thống của người Mông trở thành nét độc đáo trong văn hóa của tộc người.

3. Nghề sản xuất rượu cần

Rượu cần là đồ uống đặc sản của Hòa Bình, men rượu được làm từ một số loại lá cây rừng trộn với tinh bột tạo lên men. Gạo làm rượu là gạo xay không giã còn giữ nguyên chất và trộn với trấu xay đem đồ và được ủ khoảng 5 ngày trở lên có thể uống được, rượu ngấu kỹ phải ủ từ 3 tháng trở lên. Khách uống chỉ cần đổ nước đun sôi để nguội vào bình, dùng cần tre thưởng thức vị êm nồng, ngây ngất.

4. Nghề sản xuất gỗ lũa

Nghề sản xuất gỗ lũa ở Hòa Bình phát triển mạnh ở các huyện Lương Sơn, Lạc Thủy. Là nghề thủ công, sử dụng nguyên liệu được tận dụng từ những phần gốc, rễ thân cây có nhiều hình dáng khác nhau. Qua bàn tay tài hoa của những nghệ nhân sẽ tạo thành những tác phẩm điêu khắc, nghệ thuật tinh xảo, với nhiều kiểu dáng rất phong phú, đa dạng như: bộ bàn ghế uống nước, các đồ dùng, đồ trang trí góp phần làm đẹp cho các gia đình, khách sạn, nhà hàng…

5. Nghề sản xuất mây tre đan

Nguyên vật liệu làm ra các sản phẩm chủ yếu là từ mây, tre, trúc. Khâu sơ chế nguyên liệu và tạo hình sản phẩm theo phương pháp thủ công chất lượng tốt và được phun bóng bề mặt giúp sản phẩm tinh xảo hấp dẫn hơn. Các sản phẩm mây tre đan có mẫu mã đa dạng như: bàn, ghế mây tre; mành trúc, chiếu trúc; lẵng hoa quả, khay, đĩa, các đồ vật trang trí, hàng lưu niệm…Khách du lịch khi đên Hòa Bình rất ưa thích các sản phẩm hàng lưu niệm làm từ mây tre đan do người dân Hòa Bình làm ra.

Phương Anh (sưu tầm).

Liên hoan các làng du lịch cộng đồng các tỉnh Tây Bắc mở rộng dự kiến sẽ tổ chức từ ngày 29-9 đến 1-10 tại sân vận động Trung tâm huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình.

Ban tổ chức sẽ mời 14 làng du lịch cộng đồng gồm: Làng du lịch cộng đồng người Thái, người Mường huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình; làng du lịch cộng đồng các tỉnh, thành Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang, Bắc Kạn, Thanh Hóa, Hà Nội và một số tỉnh miền Trung, miền Nam có loại hình du lịch cộng đồng.

Múa khèn, một trong những điệu múa đặc trưng của người Tây Bắc.

Liên hoan có rất nhiều hoạt động như: Liên hoan các đội văn nghệ và trình diễn trang phục dân tộc; Thi thuyết minh viên du lịch giới thiệu về các làng du lịch cộng đồng; Trưng bày gian hàng giới thiệu sản phẩm văn hóa du lịch, quà lưu niệm và trình diễn thao tác nghề thủ công; Thi ẩm thực giới thiệu các món ăn đặc trưng; Trưng bày triển lãm ảnh du lịch Hòa Bình và các tỉnh Tây Bắc mở rộng; Hội thảo khoa học về định hướng, giải pháp xây dựng phát triển bền vững loại hình du lịch cộng đồng vùng Tây Bắc...
Đến nay, UBND tỉnh Hòa Bình đang tích cực triển khai các hoạt động chuẩn bị liên quan đến khảo sát địa điểm, cơ sở vật chất và các điều kiện tổ chức Liên hoan, xây dựng và ban hành thể lệ các nội dung thi trong chương trình, triển khai kế hoạch tổ

chức hội thảo mời các đơn vị tham dự.                         

Liên hoàn các làng du lịch cộng đồng các tỉnh Tây Bắc mở rộng là một trong những hoạt động hưởng ứng Năm Du lịch quốc gia 2017 - Lào Cai - Tây Bắc. Đồng thời, đây là dịp để tăng cường quảng bá, giới thiệu tiềm năng du lịch của huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình và các tỉnh Tây Bắc khác để thu hút khách trong và ngoài nước, đồng thời bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc, tôn vinh các làng du lịch cộng đồng, mở rộng giao lưu văn hóa, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ trong lĩnh vực du lịch cộng đồng.

Theo Vũ Hoa (Báo Hòa Bình).

Măng đắng - món ngon của người Tây Bắc

10. Măng đắng

Măng ngon là thứ mầm cây thuộc họ tre, trúc, mai, vầu, sặt, nứa mới nhú khoảng 1-2 đốt ngón tay trở xuống, phần thân còn lại ngập trong đất. Khi bóc bẹ ra, thân măng trắng muốt, nuột nà. 

Muốn có món măng đắng ngon phải chọn những mầm măng sặt mới nhú lấy củi nướng cho đến khi măng cháy xém, quắt lại bóc dần từng bẹ chấm vào gói chẩm cheo gồm muối, ớt, lá gừng, mắc khén, lá tỏi và củ tỏi giã nhỏ. Khi ăn, ta sẽ cảm nhận được vị đắng ngọt của măng, vị mặn của muối, vị cay nồng của ớt, vị cay ấm của lá gừng, vị cay tê của mắc khén, vị cay rát của tỏi cùng hương vị đặc trưng của nước măng chua và cây măng nướng.

11. Rau rừng đồ

Rau rừng đồ được ăn với bánh dày làm từ gạo và sắn. Rau rừng gồm rất nhiều loại như: Rau beo, rau tầm bóp, rau đốm, rau đu đủ, rau the hởi, hoa chuối, quả quạnh… rửa sạch đem đồ trên cuốp gỗ khoảng 30-40 phút. Khách du lịch thưởng thức món ăn này bằng cách ăn rau rừng đồ chấm với loại nước chấm đặc biệt, qua đó sẽ cảm nhận được hương vị đắng, chát, cay, ngọt, bùi của món ăn.

12. Canh Loóng

Đây là món canh được nấu từ nước luộc thịt với cây chuối rừng thái mỏng. Cây chuối rừng lấy về được bóc vỏ ngoài lấy nõn thái mỏng, nhỏ bóp với muối sau đó thả vào nước luộc thịt đun trên bếp củi khoảng 30 phút. Sau đó rắc vào một ít hạt dổi nướng giã nhỏ và lá lốt rừng thái mảnh trước khi ăn.

13. Nước chấm ớt

Ớt nướng giã với củ kiệu, sau đó lấy đầu gà, tiết gà, ruột gà giã tiếp cho nhuyễn rồi trộn với ít rau thơm thái nhỏ thành món nước chấm ớt. Đây là nước chấm cổ truyền của người Mường. Món này dùng để chấm thịt luộc rất ngon.

14. Rượu cần

Rượu cần là loại đồ uống nổi tiếng và phổ biến của người Mường tại Hòa Bình. Nguyên liệu để làm rượu cần là gạo nếp cẩm, gạo nếp, gạo tẻ, sắn, ngô; trong đó rượu làm từ gạo nếp cẩm là thơm và ngon nhất. Rượu cần được sử dụng trong gia đình, khi tiếp khách, uống trong các cuộc vui, đám cưới, mừng nhà mới, chia buồn trong đám tang…Ngày nay rượu cần đã trở thành đặc sản của Hòa Bình, có mặt trong đời sống sinh hoạt, trong các dịp lễ, tết của nhân dân các dân tộc Hòa Bình. Khi thưởng thức men say rượu cần làm ta cảm thấy lâng lâng, niềm vui được nhân lên trong không khí chan hòa ấm tình người.

15. Rượu hoẵng

Rượu hoẵng là một đặc sản nổi tiếng của dân tộc Dao ở Hòa Bình, được sử dụng trong dịp các ngày lễ, tết của dân tộc. Rượu hoẵng vừa là một loại rượu truyền thống đặc trưng, khi kết hợp với một số cây lá thuốc, củ, quả khác còn có tác dụng chữa bệnh rất hiệu quả. Nguyên liệu làm rượu hoẵng là lúa nếp loại hạt tròn, men lá và trải qua khá nhiểu công đoạn. Rượu hoẵng thành phẩm có màu vàng óng rất thơm, vị ngọt. Khách du lịch khi đến Hòa Bình được thưởng thức thường mua rược hoẵng đặc sản dân tộc Dao về làm quà.

Phương Anh (Tổng hợp).

Bánh láo khoải của người Mông.

Đã thành truyền thống, Tết của người Mông không thể thiếu ba món là rượu, thịt và bánh ngô. Bếp của người Mông luôn đỏ lửa trong ngày Tết, lễ cúng giao thừa trong đêm 30 không thể thiếu con lợn sống hoặc con gà sống.

Cuộc sống thay đổi và ngày càng phát triển, đồng bào đã có nhiều gạo hơn để sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày, nhưng món ăn làm từ ngô vẫn là thú ẩm thực có ý nghĩa tâm linh trong đời sống tinh thần của bà con. Có nhiều loại bánh được làm từ bột ngô, nhưng với đồng bào Mông cư trú trên địa bàn Sính Lủng, Thài Phìn Tủng, Vần Chải, Sủng Trái thì bánh láo khoải (còn có cách gọi khác là lức khoải hay rớ khoải) từ bột ngô là thứ không thể thiếu để ăn Tết. Do truyền thống định cư kiểu đồng tộc, dòng họ, mỗi dịp xuân về đồng bào lại cùng nhau làm chung một mẻ bánh láo khoải to để dành ăn cho hết tháng giêng.

Chiều cuối năm rét mướt trên mảnh đất cao nguyên lộng gió. Thấy tôi tò mò, cánh đàn ông cả cười mà bảo: “Bánh này không làm thường xuyên đâu, chỉ làm ăn chơi vào dịp Tết thôi, cái người Kinh mày ở lại đến tối rồi ăn thử bánh láo khoải của chúng tao nhé… Để xem cái Tết của người Mông thế nào”…

Ngô được thu hoạch tầm tháng 8 âm lịch hằng năm, bóc bỏ lớp vỏ ngoài, để lại một lớp vỏ mỏng rồi đưa lên gác bếp bảo quản hay treo lên chái nhà. Tách hạt xay thành bột nhỏ, sàng bỏ mày và vỏ rồi đem ngâm nước khoảng 5-6 giờ, lấy bột ra để cho ráo nước rồi đồ lên cho chín. Ngô được xay bằng cối đá, đồ ngô hai lần trên chảo gỗ, khi đồ lần một phải chú ý thời gian để bột ngô tơi và không dính vào nhau, sau khi làm tơi và để nguội mới cho vào đồ lần hai để bột ngô chín kỹ.

Bột ngô đã chín này sẽ được những người đàn ông có sức vóc trong gia đình đập nén trên bàn đá, nặn thành hình bầu dục, dài khoảng 15-20cm, dùng mỡ trộn với mật ong bôi đều trên bề mặt bánh.

Để chuẩn bị làm các loại bánh từ bột ngô để dành ăn Tết, các hộ sẽ thay phiên nhau làm cả ngày, phân công mỗi người mỗi việc. Bột ngô đã chín nên bánh làm xong có thể ăn ngay. Nếu chưa ăn, đồng bào sẽ bảo quản bằng cách thả vào ngâm trong nước lã, một tuần thay nước một lần, để hàng tháng trời mà bánh vẫn không bị mốc, nứt hay vụn ra. Khi nào cần sẽ vớt bánh láo khoải lên và chế biến để dùng. Bánh có thể thái mỏng và nướng trên than củi, cũng có thể thái chỉ, nấu với đường ăn rất mát, nước dùng như nước bánh trôi, hoặc nấu với quả đậu Hà Lan, cho thêm muối, mỡ động vật vào giống như nấu canh.

Đám trẻ nhỏ hớn hở chạy quanh sân nhà, tay cầm bao lì xì đỏ chói, náo nức chờ được ăn bánh láo khoải. Hình như mùa xuân đang nhẹ nhàng bước qua bờ rào đá, qua cái ngưỡng cửa cao và làm ấm sực cả căn nhà bên bếp lửa hồng đang nướng những mẻ bánh láo khoải đầu tiên…

Theo Báo Hòa Bình.