Quanh năm mây vờn đỉnh núi.

Những mái nhà cũ kỹ nằm nhấp nhô bên núi.

Đến Hang Kia, bạn phải vượt qua những con dốc khúc khuỷu, uốn lượn theo sườn núi cao chất ngất. Nơi đây vẫn giữ được nét đẹp hoang sơ của thiên nhiên, núi rừng và nếp sinh hoạt văn hóa của người Mông tồn tại hàng ngàn đời.

Nằm ở độ cao 1.500 m so với mực nước biển, xã Hang Kia, huyện Mai Châu, tỉnh Hoà Bình cách thủ đô Hà Nội khoảng 170 km. Vào thu, núi rừng Hang Kia trùng điệp, sương và mây vờn đỉnh núi. 

Hoa đào trái mùa nở lác đác, cánh mỏng phớt hồng. Ngô đã thu hoạch chỉ còn trơ gốc. Xa xa những căn nhà gỗ mái cũ, rêu phong ẩn hiện dưới màu xanh của rừng già.

Khắp nơi, hoa dại sắc tím, trắng, hồng nằm ôm chân núi tạo thành một cảnh sắc hùng vĩ mà lãng mạn. Có thể do hứng rất nhiều sương sớm nên các loại cây thuốc như cà độc dược, ngải cứu, cây cọ nhồi... mọc dại tươi tốt. 

Người Mông vốn nhút nhát, hay xấu hổ nên chỉ cần đưa máy ảnh lên là cả phụ nữ, trẻ em đều xấu hổ, chạy biến đi.

Cả xóm Hang Kia tầm 200 hộ dân nhưng chỉ có 2 hộ mở nhà sàn dạng homestay đón khách du lịch. Chị Sùng Y Múa (34 tuổi, một cán bộ y tế của xã) cho biết trước đây, chủ yếu nhà chị đón khách Tây đi phượt; 2 năm gần đây mới bắt đầu có khách Việt. Khách chủ yếu đến cuối tuần nên giữa tuần, cả bản vẫn quen nhịp sống thường ngày và khá thưa vắng.

Điều kiện người Mông còn khó khăn nhưng họ làm du lịch khá bài bản. Nhà sàn gỗ sạch sẽ, đầy đủ nhà vệ sinh, nhà tắm, lò sưởi hiện đại. Khách ngủ chung trên nhà sàn giá 80.000 đồng/ngày đêm. Các bữa ăn đầy đủ từ 5-7 món với giá 150.000 đồng/người. Khách cần rau chỉ việc ra vườn hái su su, bí đỏ, rau lang, đọt bí... vừa tươi ngon lại là rau sạch.

Đến Hang Kia, bạn đừng quên nếm thử gà đồi, cá suối, đặc biệt món thịt heo gác bếp. Người Mông lấy thịt heo sống ướp thật nhiều muối rồi treo trên gác bếp nhiều tháng trời. Khi ăn, chỉ việc lấy thịt xuống chiên qua, thịt đậm đà thơm đượm mùi khói bếp, gợi nhớ tuổi thơ đã qua. Ở Hang Kia còn có cả dịch vụ hướng dẫn khách các con đường đi xuyên núi thăm những xóm làng ở nơi xa và cho thuê cả áo váy thổ cẩm chụp hình.

Một buổi sáng giữa tuần, tôi đi loanh quanh trong bản. Người lớn lên nương, trẻ con dắt tay nhau đi học. Hang Kia vắng vẻ, yên bình, nghe rõ cả tiếng chim hót, tiếng gà cục tác, tiếng heo ụt ịt. Ngắm sương và mây trên núi tan ra theo ánh nắng mặt trời, bất giác lòng bình yên lạ.

Bên bệ cửa, dưới cây đào lác đác hoa sớm, phụ nữ Mông duyên dáng trong chiếc váy thổ cẩm đỏ ngồi bên hiên nhà đan váy mới. 

Tết của người Mông đến trước Tết nguyên đán 1 tháng. Khi ấy, đào, mận nở bừng cả núi đồi. Trai gái dập dìu trong những bộ trang phục rực rỡ đưa nhau đi chợ phiên, ném còn...

Tạm biệt Hang Kia, hẹn gặp lại khi mùa xuân về...

Theo An Hiên (Người lao động).

Trên mâm cỗ của người Mường (Hòa Bình) vào những dịp lễ Tết, không bao giờ thiếu món cá Ốt đồ. Món ăn này có cách chế biến gần giống với cá hấp ở dưới xuôi nhưng thời gian nấu lâu hơn khá nhiều.

Cá Ốt được ướp muối, hạt tiêu, tỏi trước khi đồ.

Nồi hấp cá được người Mường gọi là cái Ốt, có hình dáng tương tự cái chõ và cách làm chín bằng hơi ấy được người Mường gọi là đồ, giống như kiểu đồ xôi. Có lẽ đó là lý do mà cái tên cá Ốt đồ ra đời.

Nghe qua tưởng chừng đơn giản nhưng để có được món cá Ốt đồ ngon đúng điệu cũng lắm công phu và thời gian nấu nướng. Cá trôi, cá trắm đều được nhưng ngon nhất là cá quả, cá chép ta nuôi thả tự nhiên. Cá sau khi được bắt dưới ao lên, được đánh vẩy, bỏ ruột, xát muối cho thật sạch nhớt rồi đem ướp với các loại gia vị như: muối, hạt tiêu, gừng, xả, ớt, hạt dổi chừng 30 phút cho ngấm sau đó đem trộn với thật nhiều măng, gói đùm vào lá chuối và đặt lên Ốt đồ từ 10 - 12 tiếng.

Lẫn trong mùi thơm của khói củi là mùi hương hấp dẫn của cá và những gia vị đặc trưng mang đậm hương vị của sản vật núi rừng vô cùng hấp dẫn. Món cá Ốt đồ ngon và đạt yêu cầu là phải chín thật nhừ, mềm mà không được nát. Cả cá và măng quyện với những loại gia vị thơm nức mũi, mềm mà ngọt, nhai được cả xương. Măng rừng hút lấy những tinh túy của cá tiết ra nên vừa ngọt lại đậm đà. Cá nhờ măng, dổi, gừng, sả, ớt… mà vừa thơm lại thêm tròn vị. Vì cách chế biến khá mất thời gian nên mỗi khi vào dịp lễ Tết quan trọng, các đầu bếp thường dành cả ngày trời để chuẩn bị món ăn này cho  được chu đáo. Vào mùa lạnh, món cá Ốt Đồ có thể để được tới 4 - 5 ngày vẫn thơm ngon như thường.

Học cách chế biến món cá Ốt đồ theo cách của người Mường không quá khó nhưng có lẽ món ăn sẽ hoàn hảo hơn khi được thưởng thức trong một căn nhà sàn xinh xắn, với không gian của mùi khói đang loang loang những vệt màu lam qua ô cửa gỗ, bên chén rượu ngô, rượu gạo cay nồng mà ấm áp cùng những câu chuyện hỉ hả lan man kể hoài không hết về cái nương, con suối của những người dân bản địa.

 Nếu có dịp ghé qua những bản làng của người Mường ở Hòa Bình, bạn hãy tìm cách thưởng thức món ăn này một lần nhé.

Minh Phượng (Baodulich.net.vn)